मुग्गु- एक चिनारी !

दक्षीण भारतका हिन्दू परिवारका घरहरुमा बिहान पुग्नु भयो भने प्राय: ठुला साना सबै घर, एपार्टमेण्ट वा सामाजिक जमघट स्थलमा समेत मूल ढोकाको अघिल्तीर सेतो रंगको रेखा चित्र बनाएको देखिन्छ । यसरी कतै सामान्य कोणहरु, कतै कुनै काल्पनीक रेखाहरु त कतै शुभ सूचक धर्काहरुले घरको मूल ढोकाको सोभा बढाएको हुन्छ भन्दा फरक नपर्ला ।

हुन त हिन्दू रिवाजमा हामीकहाँ पनि पूजा-आजा, बिबाह, ब्रतबन्ध, यज्ञ हवन कार्य अगाडि यस्तै किसीमका ‘रेखी’ बनाउने चलन छ, तर हरेक दिन घरको मूल ढोका अगाडि यस्तो चित्र कोर्ने प्रचलन भने दक्षीण भारतमा यद्यपी कायम रहेको देखिन्छ ।

दक्षीण भारत र विशेषगरी तेलुगु भाषामा भने यसलाई ‘मुग्गु’ भनिन्छ र यसमा प्राय: एउटा मात्रै सेतो रंगको प्रयोग हुन्छ । कहीलेकाही कुनै मन्दिर वा पूजा-आजा अनि शुभकार्यको बेलामा यसको आकार-प्रकार निकै जटील वा वहुरंगी पनि हुन्छन। एक भन्दा बढि रंग प्रयोग गरेर बनाईएको आकृतिलाई भने ‘रंगोली’ भनिन्छ ।

यसको प्रयोगको बारेमा स्थानिय मानिसहरुको छुट्टा छुट्टै मत भए पनि घरको मूल ढोकामा यस प्रकारको शुभ सूचक आकृति राख्दा घरबाट कुनै पनि कार्यको लागि बाहिर निस्कने व्यक्ति वा बाहिरबाट घरमा प्रवेश गर्ने व्यक्ती वा सबैमा त्यसको शुभ असर हुने बताईन्छ ।

हाल यसको लागि विभिन्न किसीमका रंगहरु प्रयोगमा आएपनि सुरुमा यो रेखी हाल्ने कार्य चामलको पीठोबाट हुने गरेको थियो। केही मानिसहरु घरको मूल ढोकामा यसरी चामलको पिठोबाट तयार गरीएको रेखा चित्र राख्दा, यसले वरिपरिको किरा फट्याङ्राको आहाराको ‘जोहो’ पनि हुने हुँदा ईको सिष्टममा मद्दत मिल्नुको साथै घर बाहिरका किरा फट्याङ्राहरु बाहिर नै रहने र घरभित्र प्रवेश नगर्ने पनि बताउँछन ।

आजको यो पोष्टमा यस्तै केहि साधारण मुग्गुको तस्विरहरु बाँडदै छु :

   

यी सबै मुग्गुहरुको तस्बिर म बस्ने अपार्टमेण्टको मुल ढोकामा केही दिनको बिचमा बनाईएका थिए।